Het Ouderenfonds pakt eenzaamheid onder ouderen aan. Anders gezegd: onze missie is het voorkomen en bestrijden van eenzaamheid onder ouderen. Maar wat betekent eenzaamheid nu eigenlijk? Hoeveel ouderen zijn eenzaam? En wat kun je er tegen doen? We leggen het uit.

Eenzaamheid bij ouderen

Wat is eenzaamheid bij ouderen? Eenzaamheid is een gevoel dat ontstaat als de contacten die je hebt niet aan jouw behoefte voldoen. Dit kan gaan over het aantal contacten, dat noemen we sociale eenzaamheid. Het kan ook gaan over de kwaliteit van de contacten. Dat noemen we emotionele eenzaamheid. Niet elke oudere die alleen is voelt zich eenzaam en andersom kunnen senioren met veel contacten zich eenzaam voelen. Voor al deze ouderen wil het Ouderenfonds er zijn.

De definitie van eenzaamheid van prof. Jenny de Jong-Gierveld luidt: “Eenzaamheid is het subjectief ervaren van een onplezierig of ontoelaatbaar gemis aan (kwaliteit van) bepaalde sociale relaties. Het kan zijn dat het aantal contacten dat men heeft­ met andere mensen geringer is dan men wenst. Het kan ook zijn dat de kwaliteit van de gerealiseerde relaties achterblijft­ bij de wensen.”

Dan nu de cijfers over eenzaamheid. Hoeveel procent van de ouderen is eenzaam? Van de 3,53 miljoen senioren boven de 65 jaar voelt maar liefst 49% zich eenzaam (CBS, Gezondheidsmonitor GGD). Benieuwd naar het aantal eenzame ouderen? Dat komt neer op 1,76 miljoen 65+’ers in Nederland. Met al deze mensen op een rij kom je van Amsterdam tot… Milaan! Of vul je 31,5 keer een volle Johan Cruijff ArenA. Het aantal ernstig eenzame ouderen is zelfs maar liefst 410.000.

Oorzaken eenzaamheid ouderen

Eenzaamheid is persoonlijk. Bij grote levensgebeurtenissen kun je hiermee te maken krijgen. Bijvoorbeeld als senioren met pensioen gaan, ziek worden, hun rijbewijs moeten afgeven of als zij afscheid moeten nemen van een dierbare. Dan ligt eenzaamheid op de loer, met veel effect op het levensgeluk en welzijn van deze mensen.

Een belangrijke oorzaak van eenzaamheid is het verlies van mobiliteit. Kun je nog komen op de plekken waar je wilt zijn? Zonder vervoersmogelijkheden ben je aan huis gebonden. Hierdoor verkleint je leefwereld en sociale netwerk. Met de PlusBus kunnen senioren weer samen op pad. Ook heeft een kwart van de ouderen beperkte internetvaardigheden. Niet digitaal vaardig zijn vergroot de kans op eenzaamheid. Al deze drempels staan maatschappelijk deelnemen in de weg. Het Ouderenfonds wil drempels wegnemen, zodat 65-plussers mee kunnen blijven doen en niet geïsoleerd raken. We maken ouderen wegwijs op het internet met onze workshops Welkom Online.

De oorzaak van eenzaamheid kan ook seizoensgebonden zijn. Zo zijn er meer ouderen eenzaam in de zomer, als vrienden en familie op vakantie zijn en zij alleen achterblijven. Ook veel clubs stoppen in de zomer en het verenigingsleven staat nagenoeg stil. Dit noemen we zomereenzaamheid. Naast de zomer is ook de tijd rondom kerst voor veel ouderen een eenzame tijd. Alles staat in het teken van samen kerst vieren en dat versterkt gevoelens van eenzaamheid voor senioren die alleen zijn met de feestdagen.

Eenzaamheid heeft ernstige gevolgen voor ouderen. Zo verhoogt eenzaamheid het risico op dementie. Het zorgt er ook voor dat ouderen vaak niet aan de beweegrichtlijn voor senioren om hun gezondheid te behouden, voldoen. Onderzoek onder ons Ouderenpanel toont aan dat 32% zelfs helemaal niet meer sport. Daarom zet het Ouderenfonds in op samen blijven bewegen met OldStars.

Eenzame ouderen helpen

Hoe kan je eenzaamheid bij ouderen herkennen? Symptomen van eenzaamheid zijn somberheid en je alleen voelen. Vaak nemen eenzame ouderen minder initiatief om er op uit te gaan. Er kan sprake zijn van een negatief zelfbeeld en verminderd zelfvertrouwen. Ook emoties zoals boosheid, teleurstelling, verdriet en gevoelens van verlatenheid zijn signalen van eenzaamheid bij ouderen.

Eenzame ouderen kunnen meer gaan nadenken na over het leven. Doe ik ertoe? Wat is mijn toegevoegde waarde? Het Ouderenfonds vindt het van groot belang dat senioren hun talenten en competenties op een goede manier kunnen inzetten, zodat die worden gezien en gewaardeerd. Hierdoor wordt hun wereld vergroot en blijven ze maatschappelijk betrokken. In het Nationaal Ouderenonderzoek (2023) gaf een derde van de ouderen die graag meer contact willen aan dat het zou helpen als zij ergens voor worden uitgenodigd.

Eenzaamheid onder ouderen is niet makkelijk op te lossen. Toch zijn er genoeg dingen die je kunt doen om ouderen te helpen. Een plakje cake uitdelen, samen film kijken of een kaartje sturen. Elk gebaar, hoe klein dan ook, telt. Voor tips én speciale kortings- en winacties download ons inspiratieboekje ‘Kleine gebaren’, gemaakt voor de Week tegen Eenzaamheid.

In elke straat in Nederland woont een eenzame oudere. Zo kun je ouderen helpen in de buurt:

• Zwaai of groet! En maak een praatje als je de kans krijgt
• Nodig je buurman of -vrouw af en toe uit voor een kopje koffi­e
• Help bij een klein klusje in huis en maak daarbij een praatje
• Iedereen is graag van betekenis. Misschien kan een buurman jou helpen? Vraag bijvoorbeeld om tips voor je tuin
• Aan het bakken? Breng een stukje taart naar iemand in straat

Lijkt het je leuk om nog meer te doen? Wordt dan buddy voor ouderen en meld je aan als vrijwilliger bij het Ouderenfonds. Want ouder worden doe je samen!